Nieznane pieśni powstania styczniowego zachowane w tradycji Galicji Wschodniej

Kilkadziesiąt nieznanych pieśni powstania styczniowego odnalezionych w tradycji Podkarpacia.

Stowarzyszenie Muzyka Dawna w Jarosławiu zrealizowało projekt „Ballada o złotym oddziale – pieśni powstania styczniowego”, którego celem było odkrywanie i popularyzacja niezwykłego i zupełnie nieznanego repertuaru pieśni powstania styczniowego, zachowanych w tradycji Podkarpacia, a więc terenów wchodzących w skład ziem nazywanych w czasie powstania Galicją Wschodnią.

Jak przypomniał przewodniczący stowarzyszenia Piotr Kaplita, lata 2023-2024 poświęcone były w Polsce upamiętnieniu 160. rocznicy powstania styczniowego.

Pieśni zachowały się w pamięci najstarszych mieszkańców Podkarpacia i zostały odnalezione przez znawcę śpiewu tradycyjnego Bartosza Gałązkę.

„Odnaleziony i wydobyty na światło dzienne repertuar stał się +medium+, poprzez które upamiętnione zostało powstanie i jego bohaterowie, z zaakcentowaniem regionalnej specyfiki doświadczeń związanych z powstaniem. Powstanie skierowane było przeciwko Rosji, a same walki toczyły się w zaborze rosyjskim” – powiedział Kaplita.

Wyjaśnił, że tytuł projektu, „Ballada o złotym oddziale”, odnosi się do Leona Czechowskiego, dowódcy oddziału powstańczego – nazywanego złotym – który wyszedł z terenów Galicji Wschodniej do walk powstańczych. Czechowski spoczywa na jarosławskim Starym Cmentarzu.

„Tytuł ten koresponduje z tematyką pieśni, które jako całość składają się w liryczną, fabularną opowieść o losach powstańców z tych terenów, nawiązując jednocześnie do kończącego się wraz z powstaniem okresu romantyzmu” – zaznaczył przewodniczący stowarzyszenia Muzyka Dawna w Jarosławiu.

W repertuarze zachowało się kilkadziesiąt pieśni prezentujących w warstwie tekstowej wątki związane z historią powstania.

„Począwszy od wymiaru politycznego, np. prośby o zgodę pomiędzy ludami tworzącymi dawną Rzeczpospolitą czy napięcie pomiędzy Czerwonymi i Białymi, a skończywszy na osobistych doświadczeniach związanych z nadzieją na odzyskanie niepodległości, radości z wygranych potyczek czy wreszcie smutku związanego ze śmiercią ludzi i upadkiem powstania” – wymienił Kaplita.

Zaznaczył przy tym, że zachowane pieśni nie są typowo patriotyczne. Zawierają np. warianty dawnych tańców, takich jak polki, tramle, mazurki, okółki, ale i pieśni nabożne, w tym kolędy (powstanie wybuchło w okresie bożonarodzeniowym) oraz ballady.

Melodyczne i słowne transkrypcje pieśni wraz z komentarzem Bartosza Gałązki są zebrane w plik PDF i dostępne dla wszystkich pod adresem: https://muzykadawna.jaroslaw.pl/

W ramach projektu „Ballada o złotym oddziale – pieśni powstania styczniowego” odbyły się także warsztaty i koncerty w Jarosławiu, Przemyślu, Rzeszowie, Krośnie, Kolbuszowej, Krakowie, Lublinie i Łodzi. Koncerty wykonała związana ze Stowarzyszeniem C.K. Kapela, która podjęła się muzycznego opracowania zebranych przez Bartosza Gałązkę utworów.

Projekt otrzymał dofinansowanie Biura „Niepodległa” w ramach Programu Dotacyjnego „Powstanie Styczniowe 1863-1864”.

PAP: api/ miś/ PRR: mm, fot. fragment dostępnego PDF