Choć technologia kojarzy się głównie z przemysłem i światem cyfrowym, od wieków odgrywa istotną rolę w sztuce. Doskonałym tego przykładem jest grafika warsztatowa – dziedzina łącząca kunszt artystyczny z precyzją technologiczną.
W tym artykule
Artystyczna technologia z wielowiekową tradycją
Grafika warsztatowa, znana również jako artystyczna, rozwijała się równolegle z przemysłem i postępem technologicznym. Choć dziś słowo „technologia” kojarzy się głównie z cyfryzacją, w przypadku grafiki oznacza ono konkretne procesy i narzędzia, niezbędne do stworzenia dzieła – zauważa dr hab. Marcin Jachym, prof. Uniwersytetu Rzeszowskiego, kierownik kierunku grafika na Wydziale Sztuk Pięknych.
W procesie powstawania grafiki kluczowy jest dobór matrycy, narzędzi oraz wykonanie rysunku, który finalnie pojawi się na odbitce. W szczególności uwagę przyciąga technika druku wklęsłego, wymagająca precyzji i doświadczenia.
Akwaforta – kiedy kwas rzeźbi linię
Jedną z klasycznych metod druku wklęsłego jest akwaforta. W tej technice na metalowej płycie (najczęściej miedzianej lub cynkowej), pokrytej ochronnym werniksem, artysta wykonuje rysunek igłą, odsłaniając metal. Następnie płyta trafia do kąpieli kwasowej – trawienie powoduje powstanie wgłębień, które później wypełnia się farbą. Ostateczny obraz uzyskuje się przez odbicie matrycy na papierze przy użyciu prasy.
Akwatinta – grafika zbudowana z plam
Inną metodą druku wklęsłego jest akwatinta. W tym przypadku rysunek oparty jest nie na liniach, lecz na płaszczyznach – podkreśla prof. Jachym. Na powierzchnię blachy nanosi się sproszkowaną kalafonię, którą następnie utrwala się poprzez podgrzewanie. Po zabezpieczeniu wybranych fragmentów werniksem, płyta trafia do trawienia. Uzyskane w ten sposób zróżnicowane zagłębienia pozwalają na uzyskanie subtelnych przejść tonalnych w czerni, bieli i szarościach. Wytrawioną odpowiednio matrycę przykładamy do papieru i odbijamy pod naciskiem prasy, otrzymując w zależności od poziomu wytrawienia poszczególnych fragmentów kompozycji, monochromatyczną pracę np. w bieli, czerni i odcieniach szarości – wyjaśnia artysta.
Kolorowa kompozycja – matryca do każdego odcienia
Jeśli artysta chce stworzyć grafikę wielobarwną, każdy kolor musi zostać wykonany na osobnej matrycy. Wszystkie matryce muszą mieć identyczny format i odpowiadać konkretnym płaszczyznom obrazu. Odbijane są w ściśle określonej kolejności, by na papierze uzyskać spójną, wielowarstwową kompozycję.
Eksperyment i technologia – sztuka w ciągłym rozwoju
Choć metody druku warsztatowego mają wielowiekową historię, artyści nieustannie poszukują nowych środków wyrazu. Eksperymentują z technikami, modyfikują narzędzia i tworzą własne technologie druku. To właśnie sprawia, że grafika artystyczna pozostaje dziedziną żywą, szlachetną i wciąż fascynującą.
O technologii w grafice warsztatowej opowiadał Justynie Piekło artysta i nauczyciel akademicki dr hab. Marcin Jachym, prof. Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Tekst i zdjęcia: J. Piekło
