Sanocka Kolekcja malarstwa polskiego IV – Józef Pankiewicz cz.1

Józef Pankiewicz, jeden z najwybitniejszych polskich malarzy, grafików i pedagogów, urodził się 29 listopada 1866 w Lublinie, zmarł 4 lipca 1940 w La Ciotat.
Józef Pankiewicz, wybitny malarz i pedagog, ukształtował nowoczesne oblicze sztuki polskiej, czerpiąc z impresjonizmu, symbolizmu i fowizmu. Jego wpływ widoczny jest w twórczości całych pokoleń artystów.

Z Lublina na salony Paryża – początki kariery artystycznej

Józef Pankiewicz urodził się 29 listopada 1866 roku w Lublinie. Jako młody artysta kształcił się w warszawskiej Klasie Rysunkowej, a następnie w Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu. Przełomowym momentem był wyjazd do Paryża w 1889 roku. Tam jego obraz Targ na jarzyny na placu za Żelazną Bramą zdobył srebrny medal na Wystawie Powszechnej, co otworzyło mu drogę do międzynarodowego uznania.

Impresjonizm i walka z niezrozumieniem

Pod wpływem francuskich impresjonistów Pankiewicz wprowadzał nowe formy malarskie na grunt polski. Obrazy takie jak Targ na kwiaty przed kościołem Św. Magdaleny w Paryżu (1890) wywoływały kontrowersje i niezrozumienie wśród krytyków, którzy zarzucali mu „zaburzenia wzroku”. Artysta pozostał jednak wierny swoim przekonaniom, malując kolejne dzieła w duchu impresjonizmu, m.in. Wóz z sianem i Pejzaż z krzewami.

Ciemne nokturny i symbolizm końca XIX wieku

Pod koniec lat 90. XIX wieku Pankiewicz zwrócił się ku symbolizmowi. Powstały wówczas nastrojowe obrazy nocnych scen miejskich, jak Rynek Starego Miasta w Warszawie nocą (1892) czy Dorożka nocą (1896). Artysta tworzył także intymne portrety inspirowane Jamesem Whistlerem, m.in. Portret Dziewczynki w czerwonej sukni i Portret Pani Oderfeldowej z córką, ten ostatni uhonorowany złotym medalem w Paryżu.

Koloryzm i wpływ Cézanne’a

Po 1900 roku Pankiewicz podróżował po Europie, a jego malarstwo nabrało nowych cech – uproszczenia form, syntetycznego koloru i kompozycyjnego ładu. Powstały liczne pejzaże z południowej Francji oraz martwe natury, w tym Martwa natura z owocami i nożem (1909), świadcząca o wpływach Paula Cézanne’a.

Hiszpania, kubizm i fowizm

Lata I wojny światowej Pankiewicz spędził w Hiszpanii, gdzie jego styl uległ dalszym przemianom. Pod wpływem Roberta Delaunaya zaczął stosować geometryzację form i żywą, płaską kolorystykę. Obrazy Ulica w Madrycie (1916) i Taras w Madrycie (1917) zapowiadały narodziny polskiego koloryzmu.

Mistrz kapistów i wybitny pedagog

W latach 20. Pankiewicz powrócił na Akademię Sztuk Pięknych w Krakowie, a od 1925 roku kierował jej filią w Paryżu. Stał się mentorem grupy kapistów, do której należeli m.in. Jan Cybis, Józef Czapski i Artur Nacht-Samborski. Jego działalność dydaktyczna miała kluczowy wpływ na rozwój nowoczesnego malarstwa w Polsce.

Dziedzictwo Józefa Pankiewicza

Józef Pankiewicz zmarł 4 lipca 1940 roku w La Ciotat we Francji. O jego dorobku i wpływie na młodych artystów, takich jak Franciszek Prochaska, opowiadają historyk sztuki Wiesław Banach i redaktor Adam Głaczyński. Dzięki jego pracy Polska zyskała nie tylko jednego z najwybitniejszych malarzy, lecz także twórcę silnej szkoły artystycznej, która do dziś pozostaje ważnym elementem dziedzictwa narodowego.

źródło: Wikipedia / rozmowa: A. Głaczyński / zdjęcia: M. Maśniak / oprac. B. Ziomek