Bakterie i wirusy – niewidoczni bohaterowie (i złoczyńcy) – zapraszamy do wysłuchania drugiej części rozmowy o bakteriach i wirusach. W cyklu „Science – radiowe odkrycia” także nowinki technologiczne.
W tym artykule
Czy wszystkie bakterie są złe?
Nie! To jeden z największych mitów. W naszym ciele żyje więcej bakterii niż komórek człowieka – i większość z nich nam pomaga. Przykład? Bakterie jelitowe, takie jak Lactobacillus czy Bifidobacterium, wspierają trawienie, pomagają wchłaniać witaminy i chronią nas przed „złymi” drobnoustrojami. Bez nich nasz układ odpornościowy byłby dużo słabszy.
To właśnie dlatego mówi się, że zdrowe jelita to podstawa zdrowia. Coraz więcej badań pokazuje też, że flora bakteryjna może mieć wpływ na nasze samopoczucie, a nawet na nastrój!
A co z wirusami? Czy są tylko złe?
Choć większość kojarzy wirusy tylko z chorobami, nauka odkrywa, że i one mogą mieć swoje dobre strony. Niektóre wirusy pomagają kontrolować populację bakterii w przyrodzie, a nawet… chronią nasz organizm, „zjadając” bakterie chorobotwórcze.
Co więcej, wirusy są wykorzystywane w nowoczesnej medycynie. W terapii genowej używa się ich jako „wehikułów”, które mogą wprowadzać zdrowe geny do komórek – na przykład w leczeniu niektórych chorób genetycznych. Trwają też badania nad użyciem wirusów w walce z nowotworami.
Dlaczego nie wolno brać antybiotyków „na wirusa”?
Wciąż wiele osób bierze antybiotyki „na wszelki wypadek”, np. przy przeziębieniu, które niemal zawsze jest wywołane przez wirusy. To duży błąd! Antybiotyki nie działają na wirusy, a ich nadużywanie prowadzi do bardzo groźnego zjawiska – antybiotykooporności.
Oznacza to, że bakterie „uczą się” jak przeżyć w obecności leku i przestają na niego reagować. W przyszłości może to sprawić, że nawet prosta infekcja stanie się trudna do wyleczenia.
Wirus czy bakteria – jak je odróżnić w praktyce?
To wcale nie takie proste, bo objawy często są podobne. Jednak są pewne wskazówki:
- Przeziębienie i grypa – zwykle wirusy. Objawy: katar, kaszel, gorączka, ból mięśni. Leczenie: odpoczynek, nawadnianie, leki objawowe.
- Angina ropna – zazwyczaj bakteria (Streptococcus pyogenes). Objawy: silny ból gardła, wysoka gorączka, biały nalot na migdałkach. Leczenie: antybiotyk.
- Zapalenie oskrzeli – często wirusowe, ale bywa też bakteryjne. Ocenia to lekarz.
- Infekcje układu moczowego – zazwyczaj bakterie. Leczenie: antybiotyki.
W razie wątpliwości najlepiej skonsultować się z lekarzem i nie leczyć się „na własną rękę”.
Jak się chronić przed infekcjami?
Niezależnie od tego, czy chodzi o bakterie, czy wirusy, podstawowe zasady profilaktyki są podobne:
- Myj ręce regularnie i dokładnie.
- Zakrywaj usta i nos podczas kaszlu.
- Unikaj kontaktu z chorymi osobami.
- Dbaj o odporność: zdrowa dieta, sen, ruch.
- Szczep się – wiele szczepionek chroni przed groźnymi wirusami (np. grypa, COVID-19) i bakteriami (np. pneumokoki, krztusiec).
Na koniec – ciekawostka z historii medycyny
Pierwszy antybiotyk – penicylina – został odkryty przypadkiem przez Alexandra Fleminga w 1928 roku. Zauważył, że pleśń Penicillium zabija bakterie na szalce laboratoryjnej. To odkrycie zrewolucjonizowało leczenie chorób zakaźnych i zapoczątkowało erę antybiotyków. Dziś jednak ich nadmierne użycie staje się poważnym zagrożeniem.
Posłuchaj całego wydania „Science – radiowe odkrycia”, które przygotował Szymon Taranda.
