5 lipca – Międzynarodowy Dzień Spółdzielczości

Międzynarodowy Dzień Spółdzielczości – święto, obchodzone 5 lipca, swoimi tradycjami sięga jeszcze czasów przed rozpoczęciem II wojny światowej.

Różnice między spółdzielczością, a spółdzielnią

Spółdzielczość można zdefiniować jako formę ruchu społeczno-gospodarczego i metodę gospodarowania, która obejmuje instytucje spółdzielcze oraz ich oddziaływanie na społeczeństwo. Spółdzielnia natomiast, zgodnie z definicją uchwaloną przez XXXI Jubileuszowy Kongres Międzynarodowego Związku Spółdzielczego w Manchesterze, to „autonomiczne zrzeszenie osób, które zjednoczyły się dobrowolnie w celu zaspokojenia swoich wspólnych aspiracji i potrzeb ekonomicznych, społecznych i kulturalnych poprzez współposiadane i demokratycznie kontrolowane przedsiębiorstwo” – brzmi wstępna część Deklaracji Spółdzielczej Tożsamości.

Polacy i pierwsze inicjatywy spółdzielcze

Prekursorem spółdzielczości w Polsce był Stanisław Staszic – założyciel Towarzystwa Rolniczego Hrubieszowskiego. Zasięg Towarzystwa obejmował dziewięć wsi. Na mocy ustawy, chłopi mieszkający na jego terenie zostali zwolnieni z pańszczyzny i otrzymali prawo dziedzicznej własności osad i ziemi. Członkowie wspólnoty byli zobowiązani do pomocy dotkniętym przez klęski żywiołowe współtowarzyszom. Pierwsza w Europie w pełni dojrzała organizacja przed spółdzielcza przestała istnieć dopiero w 1945 roku, a formalnie zlikwidował ją dekret Bolesława Bieruta w 1951 roku.

Ruch spółdzielczy na większą skalę narodził się w okresie zaborów. Powstawały pierwsze spółdzielnie pracy (1872), mleczarskie (1882 ), mieszkaniowe (1890). Wśród najbardziej znanych spółdzielni można wymienić wielkopolskie banki ludowe (1861), „Rolniki” (1900), spółdzielnie spożywców w Królestwie (1869), oraz galicyjskie Kasy Stefczyka (1891).

Spółdzielczość rozwijała się pomyślnie również po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. 29 października 1920 roku wprowadzono ustawę o spółdzielniach, uważaną za jedną z najlepszych i najnowocześniejszych regulacji prawnych. Najwyższym organem całej spółdzielczości stała się Państwowa Rada Spółdzielcza –  instytucja o szczególnym spółdzielczo-rządowym charakterze. Spółdzielnie całkowicie podporządkowano polityce państwa, więc zatraciły swój samorządny i społeczny charakter. Wiele osób utraciło jakikolwiek wpływ na działalność w swoich spółdzielniach, a w efekcie przestali utożsamiać się z nimi. Dopiero po zmianach ustrojowych w 1898 roku, zaczęto na nowo kreować pozytywny wizerunek spółdzielczości.

W roku 2000, otworzono w warszawskim Domu Pod Orłami Muzeum Historii Spółdzielczości w Polsce. Znajdują się w nim eksponaty dotyczące spółdzielni w Polsce podczas wojny, okupacji oraz w czasach PRL. Kolekcja obejmuje ponad 11 tysięcy eksponatów takich jak: oficjalne dokumenty, fotografie, sztandary, obrazy, rzeźby. Wcześniej muzeum mieściło się w Nałęczowie.

Międzynarodowy Dzień Spółdzielczości w Polsce 

W Polsce Międzynarodowy Dzień Spółdzielczości obchodzono po raz pierwszy w 1925 roku. Z tej okazji powołano Centralną Komisję Obchodów Dnia Spółdzielczości, a całe wydarzenie promowano za pomocą ulotek, plakatów, pokazów i festynów. Początkowo obchodzone je w pierwszą niedzielę czerwca. Obecnie, zgodnie z uchwałą Sejmu RP z dnia 21 kwietnia 1995 roku, wydarzenie celebrowane jest 1 lipca każdego roku. Sejm odpowiedział w ten sposób na apel Zgromadzenia Ogólnego Organizacji Narodów Zjednoczonych o upamiętnienie 100-lecia Międzynarodowego Związku Spółdzielczego. Przy okazji docenił długie i piękne tradycje polskiego ruchu spółdzielczego i jego rolę w niepodległościowych dążeniach naszego narodu.

Z okazji MDS odbywa się uroczysta gala, na której odczytywany jest list od prezydenta RP, a także wręczane są nagrody zasłużonym za dorobek gospodarczy i intelektualny. Obchody święta ukierunkowane są na zagadnienia związane z obowiązującym hasłem światowym, stąd w wielu spółdzielniach w naszym kraju organizowane są najróżniejsze konferencje, warsztaty czy konkursy związane z tematem.

Źródło: kalbi.com / oprac. K. Kopeć / Fot.: pixabay.com