poniedziałek, 19 maja 2025
+48 17 222 22 22  
Polskie Radio Rzeszów
  • WIADOMOŚCI
    • RZESZÓW
    • KROSNO
    • PRZEMYŚL
    • STALOWA WOLA
    • TARNOBRZEG
    • REGION
    • KRAJ I ŚWIAT
  • MUZYKA
  • SPORT
  • PODCASTY
  • WYDARZENIA
  • RADIO
    • PROGRAM
    • O NAS
    • LUDZIE RADIA
    • REKLAMA I MARKETING
    • KAMPANIE SPOŁECZNE
    • PATRONAT
    • KONTAKT
Brak
Pokaż więcej
SŁUCHAJ
ZOBACZ
Polskie Radio Rzeszów
  • WIADOMOŚCI
    • RZESZÓW
    • KROSNO
    • PRZEMYŚL
    • STALOWA WOLA
    • TARNOBRZEG
    • REGION
    • KRAJ I ŚWIAT
  • MUZYKA
  • SPORT
  • PODCASTY
  • WYDARZENIA
  • RADIO
    • PROGRAM
    • O NAS
    • LUDZIE RADIA
    • REKLAMA I MARKETING
    • KAMPANIE SPOŁECZNE
    • PATRONAT
    • KONTAKT
Brak
Pokaż więcej
SŁUCHAJ
ZOBACZ
Polskie Radio Rzeszów

Polskie Radio Rzeszów > Wiadomości > 84 lata temu powołana została Służba Zwycięstwu Polski – zalążek Polskiego Państwa Podziemnego

84 lata temu powołana została Służba Zwycięstwu Polski – zalążek Polskiego Państwa Podziemnego

27 września 2023 - 07:15
- Wiadomości
Czas czytania: 4 min.
A A
84 lata temu powołana została Służba Zwycięstwu Polski – zalążek Polskiego Państwa Podziemnego

Fot. IPN

Udostępnij na FacebookUdostępnij na TwitterUdostępnij na EmailUdostępnij na WhatsApp

27 września 1939 r., powołana została Służba Zwycięstwu Polski, przekształcona w Związek Walki Zbrojnej, a następnie w AK. Stała się ona zalążkiem Polskiego Państwa Podziemnego, które działając w latach 1939–1945 na terenach okupowanych przez Niemców i Sowietów, było fenomenem w ogarniętej wojną Europie.

Polskie Państwo Podziemne kierowane było przez władze RP na uchodźstwie: prezydenta, rząd i Naczelnego Wodza oraz ich krajowe przedstawicielstwa.

Podziemnym parlamentem, reprezentującym największe stronnictwa polityczne: Stronnictwo Ludowe, Polską Partię Socjalistyczną, Stronnictwo Narodowe oraz Stronnictwo Pracy był w latach 1940-1943 Polityczny Komitet Porozumiewawczy, od 1943 do 1944 r. Krajowa Rada Polityczna, a od 1944 r. do końca wojny – Rada Jedności Narodowej.

Delegat Rządu na Kraj, od maja 1944 r. w randze wicepremiera, kierował zakonspirowanym aparatem administracji cywilnej – Delegaturą Rządu na szczeblu centralnym, w województwach i powiatach. Delegatura składała się z 18 departamentów, m.in. Spraw Wewnętrznych, Informacji i Prasy, Pracy i Opieki Społecznej oraz Oświaty i Kultury.

Wymiarem sprawiedliwości zajmowało się Kierownictwo Walki Cywilnej (oddzielny organ Delegatury) wraz z Cywilnymi Sądami Specjalnymi i Państwowym Korpusem Bezpieczeństwa (podziemna policja). Sądzono za kolaborację z okupantem i wymierzano kary, od bojkotu, chłosty, kontrybucji aż po wyroki śmierci. Wydawano także wyroki za przestępstwa pospolite.

KWC organizowało powszechny opór społeczeństwa i pomagało Polakom przetrwać lata okupacji. Działając pod przewodnictwem Stefana Korbońskiego opublikowało „Dziesięć Przykazań Walki Cywilnej”, które głosiły, że podstawowym nakazem i obowiązkiem każdego obywatela polskiego jest poszanowanie prawowitych władz polskich na emigracji, posłuch wobec zarządzeń czynników miarodajnych w Kraju, a w stosunku do okupanta bojkot jego zarządzeń i wezwań oraz absolutne zerwanie z nim stosunków handlowych, kulturalnych i towarzyskich.

Przy Delegaturze Rządu na Kraj, działała Rada Pomocy Żydom „Żegota” – jedyna w okupowanej przez Niemców Europie instytucja państwowa ratująca ludność żydowską od zagłady. KWC wydało ostrzeżenie, że szantaż wobec Żydów i ich denuncjowanie będą karane z całą surowością.

Jednym z największych osiągnięć Polskiego Państwa Podziemnego było zorganizowanie tajnego nauczania. W podziemnych drukarniach wydawano prasę informacyjno-polityczną, publicystykę, dzieła literackie oraz podręczniki. Organizowano także konspiracyjne koncerty, przedstawienia teatralne, wieczory autorskie i wykłady naukowe.

Polskie Państwo Podziemne miało własne siły zbrojne. Na czele utworzonej 27 września 1939 r. Służby Zwycięstwu Polski stanął gen. Michał Karaszewicz – Tokarzewski. SZP została przekształcona najpierw w 1940 r. w Związek Walki Zbrojnej, a następnie rozkazem Naczelnego Wodza z 14 lutego 1942 r. w Armię Krajową, w skład której weszło ok. 200 organizacji wojskowych, zarówno spod okupacji niemieckiej jak i sowieckiej.

AK od początku była organizacją masową. Liczba jej zaprzysiężonych żołnierzy wynosiła na początku 1942 r. ok. 100 tys., zaś w lecie 1944 r. już ok. 380 tys., w tym ok. 10,8 tys. oficerów, 7,5 tys. podchorążych i 87,9 tys. podoficerów.

Od 1943 r. w jednostkach podporządkowanych Komendzie Głównej AK tworzono kompanie i bataliony, od 1944 r. – pułki, brygady, dywizje, zgrupowania pułkowe i dywizyjne.

AK realizowała swe cele poprzez prowadzenie walki bieżącej i przygotowywanie powstania powszechnego. Walka bieżąca prowadzona była głównie przez akcje małego sabotażu, akcje sabotażowo-dywersyjne, bojowe, a także bitwy partyzanckie z siłami policyjnymi oraz regularnym wojskiem niemieckim. Specjalne miejsce w działalności bojowej AK zajmowały akcje odwetowe i represyjne w stosunku do SS i policji oraz zdrajców i prowokatorów.

Kulminacją wysiłku zbrojnego AK było Powstanie Warszawskie stanowiące kluczowy element akcji „Burza”. Przez 63 dni powstańcy prowadzili z wojskami niemieckimi heroiczną i osamotnioną walkę, której celem była niepodległa Polska, wolna od niemieckiej okupacji i dominacji sowieckiej. Ogromne straty poniesione przez stronę polską w wyniku powstania powodują, iż decyzja o jego rozpoczęciu do dziś wywołuje kontrowersje.

19 stycznia 1945 r., wobec błyskawicznych postępów wielkiej ofensywy wojsk sowieckich, Dowódca Armii Krajowej gen. Leopold Okulicki „Niedźwiadek” wydał rozkaz o rozwiązaniu AK. Zwracając się do żołnierzy pisał: „Żołnierze Armii Krajowej! Daję Wam ostatni rozkaz. Dalszą swą pracę i działalność prowadźcie w duchu odzyskania pełnej niepodległości Państwa i ochrony ludności polskiej przed zagładą. Starajcie się być przewodnikami Narodu i realizatorami niepodległego Państwa Polskiego. W tym działaniu każdy z Was musi być dla siebie dowódcą”.

Po wkroczeniu Armii Czerwonej na tereny Polski przywódcy Polskiego Państwa Podziemnego zostali aresztowani przez NKWD. 21 czerwca 1945 r. Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRS w Moskwie skazało ich – jak głosiło uzasadnienie – za „działania przeciwko Armii Czerwonej i Związkowi Sowieckiemu oraz współpracę z Niemcami”.

Trzech spośród skazanych w procesie zmarło w sowieckich więzieniach: ostatni dowódca AK gen. Leopold Okulicki, wicepremier i delegat Rządu na Kraj Jan Stanisław Jankowski oraz Stanisław Jasiukowicz, członek Rady Ministrów na Kraj ze Stronnictwa Narodowego.

1 lipca 1945 r. Rada Jedności Narodowej ogłosiła przesłanie Polskiego Państwa Podziemnego, nazywane Testamentem Polski Walczącej, mówiące o Polsce wolnej, sprawiedliwej i demokratycznej. (PAP)

 

Fot. Instytut Pamięci Narodowej

Tagi: region

Zobacz także

Podkarpacie zagłosowało – PiS: to sygnał poparcia dla Nawrockiego i rozwoju regionu

Podkarpacie zagłosowało – PiS: to sygnał poparcia dla Nawrockiego i rozwoju regionu

19 maja 2025
Apel Centrum Krwiodawstwa

Uwaga, potrzebna krew

19 maja 2025
Pożyczki dla NGO na Podkarpaciu. Nawet 500 tysięcy złotych wsparcia

Pożyczki dla NGO na Podkarpaciu. Nawet 500 tysięcy złotych wsparcia

19 maja 2025
Poranny „Kalejdoskop”: politycy z regionu o wynikach pierwszej tury wyborów

Poranny „Kalejdoskop”: politycy z regionu o wynikach pierwszej tury wyborów

19 maja 2025
Następny
Mieszkańcy Mielca protestują przeciwko planowanej sprzedaży działki obok lotniska

Mieszkańcy Mielca protestują przeciwko planowanej sprzedaży działki obok lotniska

Podkarpacka KAS rozbiła grupę przestępczą, która zajmowała się nielegalnym hazardem

Podkarpacka KAS rozbiła grupę przestępczą, która zajmowała się nielegalnym hazardem

27 września – Światowy Dzień Turystyki

27 września - Światowy Dzień Turystyki

CZYTAJ RÓWNIEŻ

Dyrektor okręgowy Służby Więziennej w Rzeszowie nowym zastępcą dyrektora generalnego SW

Dyrektor okręgowy Służby Więziennej w Rzeszowie nowym zastępcą dyrektora generalnego SW

1 godzinę temu

Wojewódzkie Obchody Dnia Strażaka w Mielcu

2 godziny temu

ŻUŻEL – Polska – Reszta Świata w Rzeszowie – znamy składy

3 godziny temu

Magdalena Szczęsna Wicemistrzynią Polski – udany występ kajakarzy z Tarnobrzega

3 godziny temu

Potrącenie na przejściu dla pieszych w Rzeszowie. Kobieta trafiła do szpitala

3 godziny temu

Symboliczny czepek i ślubowanie – absolwenci pielęgniarstwa WSIZ gotowi do pracy w zawodzie

3 godziny temu

Projekt „Algorytm przyszłości – robotyka i programowanie dla szkół podstawowych”

4 godziny temu

Groźny wypadek w Durdach. Trzy dziewczynki poszkodowane po przewróceniu się pojazdu typu buggy

4 godziny temu
Byłeś świadkiem ważnego wydarzenia? Masz temat, który warto poruszyć?
ZGŁOŚ TEMAT
Na ludową nutę
W cyfrowym świecie
Forum rolnika
Kulinarne pogaduchy
a2
a5

WIADOMOŚCI

Rzeszów
Przemyśl
Stalowa Wola
Tarnobrzeg
Region

MUZYKA

Wiadomości muzyczne
Listy przebojów

SPORT

Piłka nożna
Siatkówka
Piłka ręczne
Koszykówka
Tenis stołowy

PARTNERZY

Audytorium17

POLSKIE RADIO RZESZÓW

Kampanie społeczne
Patronaty
Regulaminy
Kontakt
Polityka prywatności

© 2024 Polskie Radio Rzeszów S.A. w likwidacji

  • WIADOMOŚCI
    • RZESZÓW
    • KROSNO
    • PRZEMYŚL
    • STALOWA WOLA
    • TARNOBRZEG
    • REGION
    • KRAJ I ŚWIAT
  • POGODA
  • MUZYKA
  • SPORT
  • PODCASTY
  • WYDARZENIA
  • RADIO
    • PROGRAM
    • O NAS
    • LUDZIE RADIA
    • REKLAMA I MARKETING
    • KAMPANIE SPOŁECZNE
    • PATRONAT
    • KONTAKT
Brak
Pokaż więcej