Wystawa i cykl prelekcji o przemyskim dworcu kolejowym na przestrzeni wieków

Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Przemyślu, od 24 maja do 26 lipca 2024 roku.

Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Przemyślu, organizacja pożytku publicznego założona w 1909 r. organizuje cykl prelekcji otwartych, dotyczących promocji dziedzictwa historycznego, kulturowego, a także popularyzujących wiedzę o regionie ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju kolei żelaznej w XIX wieku oraz roli przemyskiego dworca kolejowego i jego wpływu na życie mieszkańców miasta na przestrzeni wieków. Ważnym zagadnieniem będzie również tematyka historii przemyskiego dworca kolejowego i rozwoju kolei żelaznej w dążeniach do odzyskania Niepodległości oraz pracy organicznej i rozwoju gospodarczego jako czynników, które doprowadziły do odzyskania Niepodległości. Uzupełnieniem wykładów będzie wystawa pt. Przemyski dworzec kolejowy dawniej i dziś.

W narracji historycznej i historiografii dworzec kolejowy w Przemyślu odegrał znaczącą rolę na rzecz odzyskania przez Polskę Niepodległości. Obecnie budynek dworca stał miejscem o randze historycznej – symbolem pomocy Polski dla tysięcy uchodźców z ogarniętej wojną Ukrainy. Przemyski dworzec kolejowy jako Pomnik Kultury i Historii jest odzwierciedleniem ducha XIX wiecznych przemian społecznych, cywilizacyjnych, a także postępu technicznego, mających swe korzenie w rewolucji przemysłowej. Dworzec był odwiedzany przez głowy koronowane (z dynastii Habsburgów – cesarza Franciszka Józefa, arcyksięcia Rudolfa, cesarza Ferdynanda – przedstawicieli monarchii austro-węgierskiej, Romanowów – cara Mikołaja II, Hohenzollernów – Sigmaringen – króla Rumuni) ważne postaci świata kultury, nauki i polityki.

Dworzec przemyski odwiedził kilkakrotnie marszałek Józef Piłsudski. Jednym z najmniej znanych epizodów dziejów Twierdzy Przemyśl było tajemnicze spotkanie w biurze wywiadu austrowęgierskiego HK-Stelle przy dowództwie X Korpusu C.K. Armii w Przemyślu w dniu 29 września 1906 roku. W spotkaniu brał udział jeden z najbardziej poszukiwanych polskich działaczy socjalistycznych przez carską Ochranę Józef Piłsudski. W pomieszczeniach dworca kolejowego znajdują się również malowidła wybitnego, przemyskiego artysty Mariana Strońskiego. Dworzec kolejowy w Przemyślu był ważnym miejscem zwłaszcza w czasie I wojny światowej, kiedy to Przemyśl był Twierdzą.

Na przemyskim dworcu organizowano też pomoc humanitarną dla żołnierzy walczących w obronie miasta. Ponadto przemyski dworzec kolejowy był ośrodkiem kulturalnym. Na przestrzeni wieków w jego wnętrzach odbywały się koncerty muzyczne w wykonaniu orkiestr kolejowych i wojskowych. W wydarzeniach tych uczestniczyli zarówno mieszkańcy miasta jak i turyści. Od czasu inwazji Rosji na Ukrainę w 2022 roku dworzec stał się miejscem, w którym pierwszą 2 pomoc humanitarną na terenie Polski znalazły tysiące uchodźców z Ukrainy. W ten sposób przemyski dworzec kolejowy nadal jest miejscem symbolicznym, niezwykle ważnym dla historii nie tylko Polski, ale i Europy. Zadanie wspiera budowanie wspólnoty wokół wartości związanych z niepodległością, w tym w twórczy i kreatywny sposób odnosi się do miejsc, postaci i wydarzeń historycznych, w szczególności związanych z procesem odzyskiwania niepodległości przez Polskę, z uwzględnieniem dziedzictwa danej społeczności lokalnej/regionalnej. Prelegentami będą naukowcy, wykładowcy akademiccy, historycy, artyści, pasjonaci historii oraz znawcy tematu z Przemyśla, Podkarpacia oraz ośrodków naukowych w Polsce, związani głównie ze środowiskiem krakowskim. Projekt dofinansowano z budżetu Woj. Podkarpackiego.